Afyon İş Hukuku
Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleşatır bir düzen değildir. Tüze, topluluk ortamında insanoğluın filhakika nasıl davrandıklarını değil, nasıl davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, kendisine uyulmak ve uygulanmak bağırsakin vardır. Adalet kıymeti dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene etkilemek, maşeri hayatın gerçekleşmesini getirmek icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin muhalifsına akseptans edilmesi ve uyulması gereken, kesin doğru kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle topluluk ortamında insanoğluın gidiş ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her mevsim mümkündür. “İşte tüze, beniâdem davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir cümle, bir bütündür.” İnsan-beniâdem, beniâdem-tabiat ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru bağırsakin evrensel ilkelerle güvence altına alınmasıdır. Tüze, insanlık seviyesi bağırsakin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biröte düşünce ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, topluluk sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak belirten ufuklerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini getirmek için konulan ve umum gücüyle desteklenen kaide, kazı ve kanunların bütünüdür. Henüz geniş bir tanılamamıyla tüze, adalete yönelmiş maşeri yaşlakin düzenidir. Tüze Söz Valörı Tüze kelimesi Arapça “kazı” kökünden gelir ve kazı kelimesinin çoğyüce olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “kazı” kelimesinin çoğyüce “ilenme’kak”tır. Türk Tat alma organı Kurumu’na bakılırsa tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” demeı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk demeında da kullanılır. Uran Valörı Tüze dönemden döneme değiştiği bağırsakin hala doyurucu bir tanılamam dokumalamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok akseptans edilen tanılamamı ise: “Belli bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) sargılanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi ortamında asıl olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri bap saha kısmına Özel Tüze, eşhas ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Tüze, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna bedel Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun başlıca alt dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku öbür toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mevki aracılığıyla güvenceye alınmış ve cebri yapmış oldurımlara ehil olmasıdır. Tüze kuralları beniâdem davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun boy bos kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle nüsha nitelikteki cemi durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze sahaında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek bağırsakin kullanılır. Tüze düzenini sağlamlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları karışmak bağırsakin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve kazanç cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, kazanç mantinota; vergi hukukunda vergi ve gizliceçılık cezaları kadar bambaşka tüze dallarında bambaşka yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müntesip çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasal ufukleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan tüze, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşeri bir yaşlakin düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, ameliye yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşeri hayatı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve güvenlik ortamında bir arada yaşamalarını sağlamlamaktır. 2. Tatbik Yarar (Sosyal İhtiyaçların Hakkındalanması) Hukukun ameliye amacını, maşeri gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile topluluk ortamında canlı insanoğluın, birbirleri ile tesis etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun dokumasından kaynaklanan ihtiyaçlarını muhaliflamaya çalışır. Tüze bu fonksiyonu ile tevellüt, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni hayatın asıl gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun tabii dokumasına ve bundan gelecek mevrut gereksinimlerine oranlı cereyan etmek zorundadır. Tüze önemli ölçüde, hesaplı gerçeklere de kapalıdır; hesaplı ihtiyaçlara uymalı ve onları muhaliflamalıdır. 3. Adalet Tüze bu fonksiyonu ile makul bir aranjman altına aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir muadelet düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak doğru kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaca tanılamamıyla adalet, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) cereyan etmek üzere iki bambaşka anlamda kullanılır. Adalet gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet demeında ferdî bir özelliği deyimler. Koca her mevsim haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni tespit etmek yolunda kadimî ve değişlemmez bir çaba gösterir. İşte bu gidiş ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile müntesip oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet kavramı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği alışveriş biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze sahaında hukuki boy bos olarak kavil konusu olan adalet de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Toplum bağırsakindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini bağırsakaziz kurallar cemiü olarak tüze, bu değerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve istismar etmek yerinde bulunduğuna bakılırsa, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında adalet acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir boy bos niteliğindeki adalettir. Tüze bir topluluk düzenini bağırsakerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; gerek mevcut düzeni savunmak, gerekse onu değişlemtirmeyi meşrulaştırmak bağırsakin her mevsim adalete başvurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta muhalifmıza oturmuş tüze düzenlerinin asli örneği, olması gereken tüze demeında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, mevcut tüze düzenlerinin kendisine oranlı olup olmadığı açısından bir boy bos ve kıymetlendirme ölçüsü evet. Gene bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve olumsuz muhaliflıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon muvazene ortamında olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Uygun olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri yaşlakin uyacak, hem de bu maşeri hayatın amerikan barış ortamında sürebilmesi bağırsakin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çalışacaktır.